Πολιτική ΕΕΒ
Πολιτική Ελληνικής Εθνικής Βιβλιογραφίας
Εισαγωγή
Η (τρέχουσα) Εθνική Βιβλιογραφία καταγράφει συστηματικά την εθνική εκδοτική παραγωγή της χώρας, ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνει τον πολιτισμό της και παρέχει την ευκαιρία στο αναγνωστικό κοινό να γνωρίσει τη μοναδικότητά της. Μέσω της Εθνικής Βιβλιογραφίας μπορεί κανείς να διακρίνει τη σύνθεση της κοινωνίας, τις πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές τάσεις, τα ήθη και τα έθιμα ενός έθνους, τη βαρύτητα που δίνεται σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η λογοτεχνία, η επιστήμη κ.λπ. καθώς και τους/τις συγγραφείς που διακρίθηκαν κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Η τρέχουσα Εθνική Βιβλιογραφία οφείλει να αντανακλά τα μοναδικά χαρακτηριστικά μιας χώρας όπως ένας καθρέφτης αντανακλά τα μοναδικά χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου [1].
Η Εθνική Βιβλιογραφία αποτελεί, λοιπόν, το ευρετήριο δημοσιευμάτων μιας χώρας εντός ενός συγκεκριμένου πλαισίου. Το είδος των δημοσιευμάτων που περιλαμβάνει καθορίζεται από το εκάστοτε βιβλιογραφικό κέντρο και αυτό μπορεί να σχετίζεται με συγκεκριμένες πολιτιστικές, ιστορικές, γεωγραφικές ή και άλλες συνθήκες που αφορούν τη χώρα. Επιπλέον, μπορεί να περιλαμβάνει δημοσιεύματα που εκδίδονται στο εξωτερικό εφόσον αυτά: α) αφορούν την χώρα, β) δημοσιεύονται στη γλώσσα της χώρας, γ) ο δημιουργός τους έχει την εθνικότητα της χώρας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπάρχει μια ελάχιστη κοινή πρακτική σχετικά με τη σύνταξη μιας εθνικής βιβλιογραφίας: οι μονογραφίες και το πρώτο τεύχος/τόμος των περιοδικών εκδόσεων της εκδοτικής παραγωγής της χώρας πρέπει να περιλαμβάνονται σε αυτή.
Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες εθνικές βιβλιοθήκες λειτουργούν και ως το βιβλιογραφικό κέντρο της χώρας τους και συντάσσουν την Εθνική Βιβλιογραφία. Το Εθνικό Βιβλιογραφικό Κέντρο είναι, συχνά, μια υπηρεσία εντός των εθνικών βιβλιοθηκών που φέρει την ευθύνη για την παραγωγή αξιόπιστων και περιεκτικών βιβλιογραφικών εγγραφών για κάθε νέα έκδοση εντός της χώρας, για τη σύνταξη των εγγραφών βάσει διεθνών προτύπων και για τη δημοσίευσή τους σε εύλογο χρονικό διάστημα [2].
Σκοπός
Σκοπός κάθε εθνικής βιβλιογραφίας είναι να καταγράψει την εκδοτική παραγωγή της χώρας. Για τον λόγο αυτό δεν λαμβάνονται υπόψη για την καταγραφή αυτή το φυσικό μέσο, τα θέματα ή η ποιότητα του περιεχομένου.
Οι στόχοι της εθνικής βιβλιογραφίας μπορεί να είναι, εκτός από τη δημιουργία ενός ευρετηρίου που καταγράφει το σύνολο της πνευματικής παραγωγής της χώρας, o/η:
- Ταυτοποίηση και καταγραφή όλων των δημοσιευμάτων
- Εξαγωγή στατιστικών δεδομένων που αφορούν την εκδοτική παραγωγή
- Ενημέρωση για την κυκλοφορία νέων δημοσιευμάτων
- Διευκόλυνση της έρευνας
- Βιβλιογραφικός έλεγχος (bibliographic control) και ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ βιβλιοθηκών
- Έλεγχος καθιερωμένων μορφών ονομάτων, τίτλων και θεμάτων (authority control)
Πλαίσιο εφαρμογής – κοινό και υπηρεσίες
Η εθνική βιβλιογραφία κάθε χώρας αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο πληροφόρησης για διάφορες ομάδες χρηστών ή υπηρεσίες, όπως:
- Άτομα ή φορείς άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενα με τη βιβλιοπαραγωγή στη χώρα (π.χ. εκδότες, διαθέτες, βιβλιοπώλες κ.λπ.)
- Τελικούς χρήστες-ερευνητές για την ανάκτηση πληροφοριών σχετικά με ένα δημοσίευμα ή έναν δημιουργό
- Άλλες βιβλιοθήκες για την άντληση βιβλιογραφικών δεδομένων ή για την ανάπτυξη της συλλογής τους
- Οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων
- Λογισμικά και υπηρεσίες συγκομιδής δεδομένων [3]
Εκδόσεις Ελληνικής Εθνικής Βιβλιογραφίας
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) «λειτουργεί ως το Εθνικό Βιβλιογραφικό και Καταλογογραφικό Κέντρο της χώρας» και, ειδικότερα «συντάσσει και δημοσιεύει την τρέχουσα και την παλαιότερη Εθνική Βιβλιογραφία» (Ν. 4452/2017, Κεφ. Β΄, άρ. 4, παρ. 4γ.).
Πριν τη διάθεση των εγγραφών της Ελληνικής Εθνικής Βιβλιογραφίας (ΕΕΒ) μέσω του δημοσίου (online) καταλόγου, είχαν γίνει οι εξής προσπάθειες σύνταξης και δημοσίευσης της ΕΕΒ:
- «Ελληνική βιβλιογραφία: ετήσιον δημοσίευμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος», η οποία δημοσιεύτηκε σε επτά τεύχη από το 1934 έως το 1938 και κάλυπτε τα έτη 1931 έως 1937
- «Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία», η οποία δημοσιεύτηκε από το 1990 έως και το 2001 και αφορούσε τα έτη 1989-1996. Το 1999 κυκλοφόρησε σε CD-ROM η Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία των ετών 1989-1994. Το 2004 κυκλοφόρησε σε CD-ROM η Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία των ετών 1989-2000.
Από το 2004 η ΕΕΒ διατίθεται online μέσω του καταλόγου της ΕΒΕ.
Τρέχουσα Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία
Η παραγωγή και έκδοση της ΕΕΒ περιλαμβάνει, κατά κύριο λόγο, το υλικό που κατατίθεται στην ΕΒΕ σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4452/2017 περί υποχρεωτικής κατά νόμο κατάθεσης των δημοσιευμάτων (Κεφ. Β΄, άρ. 4, παρ. 3, 3Α.2).
Για την ένταξη ενός δημοσιεύματος στην ΕΕΒ, πρέπει να συντρέχουν, αθροιστικά, οι εξής προϋποθέσεις:
- Να αποτελεί αντικείμενο της τυπικής εκδοτικής διαδικασίας εντός της χώρας
- Να έχει δημοσιευτεί ή/και να είναι διαθέσιμο στο κοινό
- Να διαθέτει αριθμό ISBN ή ISSN
- Να έχει έκταση μεγαλύτερη από 16 σελίδες (εξαιρούνται δημοσιεύματα που αποτελούν μέρος εκδοτικής σειράς)
- Να ακολουθεί το πρότυπο ΕΛΟΤ 676:2004 Πληροφόρηση και τεκμηρίωση - Φύλλα τίτλου βιβλίων
Στην τρέχουσα ΕΕΒ εντάσσονται δημοσιεύματα εκάστου έτους και, συγκεκριμένα:
- Μονογραφίες που έχουν δημοσιευτεί εντός της χώρας και είναι πρώτες, αναθεωρημένες ή επαυξημένες εκδόσεις
- Το πρώτο τεύχος κάθε νέας περιοδικής έκδοσης που δημοσιεύεται εντός της χώρας
Διάθεση
Για το κάθε δημοσίευμα (μονογραφία ή περιοδική έκδοση) δημιουργείται μία αναγραφή/εγγραφή [4] που περιλαμβάνει συγκεκριμένες πληροφορίες. Οι αναγραφές/εγγραφές της ΕΕΒ δημιουργούνται με βάση διεθνή πρότυπα και είναι διαθέσιμες:
- Ως εγγραφές του καταλόγου της ΕΒΕ στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://catalogue.nlg.gr στο φίλτρο αναζήτησης «Έτος Εθνικής Βιβλιογραφίας»
- Στο συνοπτικό Μηνιαίο Δελτίο Εθνικής Βιβλιογραφίας κάθε έτους, το οποίο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της ΕΒΕ
- Στο ηλεκτρονικό δημοσίευμα με τίτλο «Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία έτους …» που δημοσιεύεται εντός του 1ου τριμήνου του επόμενου έτους από το έτος αναφοράς
Οι επόμενες παράγραφοι παρουσιάζουν τη δομή των εγγραφών σε κάθε μία μορφή της ΕΕΒ.
Εγγραφές στον κατάλογο της ΕΒΕ
Η ΕΕΒ περιλαμβάνει στις εγγραφές της τα ελάχιστα απαιτούμενα σημεία πρόσβασης ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες των χρηστών για αναζήτηση, ταυτοποίηση και ανάκτηση. Για τον λόγο αυτό, τα σημεία πρόσβασης της ΕΕΒ μέσω του online καταλόγου είναι:
- Ο μοναδικός προσδιοριστής ΕΕΒ
- Ο δημιουργός
- Ο τίτλος
- Ο εκδότης
- Η χώρα και ο τόπος έκδοσης
- Το έτος έκδοσης
- Η γλώσσα έκδοσης
- Η θεματική κάλυψη και ταξινόμηση
- Το είδος και ο μορφότυπος
Δομή ηλεκτρονικής περιοδικής έκδοσης ΕΕΒ
Στην ΕΕΒ περιλαμβάνονται βιβλιογραφικές αναγραφές των δημοσιευμάτων κάθε έτους και ταξιθετούνται σύμφωνα με το Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης Dewey (Dewey Decimal Classification, DDC). Εφόσον υπάρχουν βιβλιογραφικές αναγραφές με τον ίδιο αριθμό DDC, αυτές ταξιθετούνται αλφαβητικά, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ή εάν δεν υπάρχει, με τον τίτλο τους.
Κάθε αναγραφή της ΕΕΒ περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες στοιχείων:
- Τον δημιουργό του δημοσιεύματος (φυσικό πρόσωπο ή συλλογικό όργανο)
- Τον τίτλο και τα λοιπά στοιχεία της βιβλιογραφικής και φυσικής περιγραφής του δημοσιεύματος
- Σημειώσεις που αφορούν το δημοσίευμα, εφόσον υπάρχουν
- Τον διεθνή πρότυπο αριθμό ISBN για τις μονογραφίες ή ISSN για τις περιοδικές εκδόσεις
- Το θέμα ή τα θέματα που καλύπτονται από το συγκεκριμένο δημοσίευμα
- Τον ταξινομικό αριθμό του δημοσιεύματος, σύμφωνα με το ταξινομικό σύστημα της ΕΒΕ
- Τον μοναδικό αριθμό εθνικής βιβλιογραφίας του δημοσιεύματος
Στο Μηνιαίο Δελτίο Εθνικής Βιβλιογραφίας δημοσιεύεται αλφαβητική λίστα των νέων αποκτημάτων της ΕΒΕ που θα συμπεριληφθούν στην ΕΕΒ του τρέχοντος έτους, κατά δημιουργό, ή, εάν δεν υπάρχει, κατά τίτλο.
Αριθμός εθνικής βιβλιογραφίας
Ο αριθμός της ΕΕΒ ακολουθεί τη σχετική οδηγία της IFLA [5] για τη σύνταξη των αριθμών. Επομένως, ο αριθμός ΕΕΒ είναι της μορφής:
Η δομή του αριθμού είναι η εξής:
- urn:nbn:<ISO 3166 κωδικός χώρας>:<κωδικός ΕΒΕ>:<κωδικός καταλόγου ΕΒΕ>-<κωδικός Β που δηλώνει ότι πρόκειται για δεδομένα βιβλιογραφικής εγγραφής><4 ψηφία για έτος Εθνικής Βιβλιογραφίας><5 ψηφία αύξουσας αρίθμησης>
Αναθεώρηση
Η ΕΒΕ παρακολουθεί την ετήσια εκδοτική παραγωγή και θα αναθεωρεί την πολιτική για την Ελληνική Εθνική Βιβλιογραφία κάθε δύο (2) χρόνια διερευνώντας παράλληλα τη δυνατότητα καταγραφής και προσθήκης στην ΕΕΒ νέων τύπων τεκμηρίων.
Σημειώσεις
- Bell, B. L. (1998). An annotated guide to current national bibliographies (2nd completely rev. ed.). München: K.G. Saur.
- International Federation of Library Associations, IFLA International Office for UBC, & UNESCO, 1979.
- IFLA (2022). Common Practices for National Bibliographies in the Electronic Age., διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://repository.ifla.org/bitstream/123456789/2001/1/Bibliographies%20Common%20Practices%202022.pdf
- Λόγω της διάθεσης της ΕΕΒ τόσο ως περιοδικό ηλεκτρονικό δημοσίευμα, όσο και ως μέρος του καταλόγου των συλλογών της ΕΒΕ, διευκρινίζεται ότι: α) όταν γίνεται αναφορά σε αναγραφές, νοείται το αυτοτελές ηλεκτρονικό δημοσίευμα της Ελληνικής Εθνικής Βιβλιογραφίας που δημοσιεύεται κατ’ έτος και β) όταν γίνεται αναφορά σε εγγραφές, νοείται η εγγραφή του καταλόγου της ΕΒΕ.
- Για περισσότερες πληροφορίες, βλ.: https://cdn.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/bibliography/national_bibliography_number.pdf